NASZ EKSPERT: Sebastian Kabaciński, technik farmaceutyczny
OZNACZENIE STĘŻENIA KREATYNINY WYKONUJE SIĘ NAJCZĘŚCIEJ W CELU OCENY CZYNNOŚCI NEREK, ORAZ PRZED WYKONANIEM BADAŃ WYMAGAJĄCYCH PODANIA KONTRASTU. CO WARTO WIEDZIEĆ O TYM BADANIU DIAGNOSTYCZNYM?
Kreatynina jest związkiem organicznym, który powstaje w mięśniach z fosforanu kreatyny w wyniku przemian biochemicznych. Ilość, w jakiej jest ona wydalana w ciągu doby wraz z moczem jest powiązana z masą mięśni danego pacjenta, a także jego wiekiem oraz płcią. Poziom kreatyniny we krwi zależy od jej produkcji oraz szybkości wydalania z organizmu. Badanie biochemiczne krwi pod kątem kreatyniny w zestawieniu z badaniem moczu pozwala obliczyć klirens kreatyniny, służący do oceny funkcjonowania nerek.
Kreatynina po przejściu przez nerki nie ulega ponownemu wchłonięciu (tzw. reabsorpcji), jak to ma miejsce przy innych substancjach występujących w organizmie. Jest także w niewielkim stopniu wydzielana przez same nerki. Dzięki tym właściwościom badanie kreatyniny służy do diagnostyki nerek – oceny tzw. przesączania kłębuszkowego (kłębuszki nerkowe są odpowiedzialne za filtrowanie krwi), czyli stopnia, w jakim jest zachowana prawidłowa funkcja nerek w oczyszczaniu krwi z toksycznych substancji powstałych w przebiegu różnych przemian metabolicznych w organizmie. Kiedy w wynikach badania widać, że stężenie kreatyniny we krwi wzrasta, można podejrzewać, że funkcja nerek została zaburzona i kreatyna w moczu nie jest prawidłowo usuwana z organizmu.
KIEDY NALEŻY OZNACZYĆ KREATYNINĘ?
Kreatynina we krwi oznaczana jest u pacjentów chorujących na nerki, w celu oceny stopnia ich uszkodzenia w przebiegu ostrej niewydolności nerek jak i przewlekłej chorobie nerek . Oznaczanie stężenia kreatyniny w surowicy krwi stosuje się również rutynowo przed zabiegami operacyjnymi takich jak zabiegi kardiochirurgiczne, zabiegi z zakresu chirurgii naczyniowej czy chirurgii ogólnej.
Wskazaniem do badania poziomu kreatyniny jest również szereg badań diagnostycznych, w których musi zostać podany pacjentowi kontrast. Do badań, przy których należy oznaczyć poziom kreatyniny zaliczamy:
• badanie za pomocą tomografii komputerowej z użyciem kontrastu (tzw. angio-TK),
• badanie za pomocą rezonansu magnetycznego (ang. Magnetic Resonance Imaging – MRI) z podaniem kontrastu,
• koronarografia – jest to badanie wykonywane u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca oraz w przebiegu zawału serca. Polega ono na uwidocznieniu tętnic wieńcowych, które są naczyniami doprowadzającymi krew do mięśnia sercowego,
• arteriografia lub angiografia– badanie to polega na podaniu kontrastu i uwidocznieniu poszczególnych tętnic. W zależności od potrzeby można uwidocznić tętnice w obrębie kończyny górnej, kończyny dolnej, nerek czy mózgu.
NORMY KREATYNINY
Prawidłowe stężenie kreatyniny określane są dla trzech grup pacjentów:
• MĘŻCZYŹNI: przyjmuje się, że stężenie kreatyniny powinno mieścić się w przedziale 62–106 µmol/l.
• KOBIETY: przyjmuje się, że stężenie kreatyniny powinno mieścić się w przedziale 44–80 µmol/l.
• DZIECI: Przyjmuje się, że stężenie kreatyniny powinno mieścić się w przedziale wyznaczonym stosownie do wieku dziecka. Dla dzieci do piątego roku życia wynosi ono np. 21–36 µmol/l/.
W przypadku badania, które przeprowadzone zostało na próbce moczu, norma kreatyniny przyjęta dla kobiet wynosi 0,74–1,57 g/dobę lub 7–14 mmol/dobę, a dla mężczyzn 1,04–2,35 g/dobę lub 9–21 mmol/dobę.
Wartości referencyjne mogą się różnić w zależności od laboratorium, z powodu np. rodzaju aparatury lub użytej metody.
KREATYNINA POWYŻEJ NORMY
Wzrost poziomu kreatyniny może wynikać z jej nadmiernej produkcji – np. podczas wysiłku fizycznego czy u osób cierpiących na gigantyzm albo z zahamowania jej wydalania z organizmu. Zdarza się to przy:
• niewydolność nerek,
• zatruciach związkami organicznymi i nieorganicznymi,
• przyjmowaniu niektórych leków m.in. przeciwbólowych, antybiotyków z grupy tetracyklin i cefalosporyn.
KREATYNINA PONIŻEJ NORMY
Spadek stężenia kreatyniny w organizmie mogą powodować niektóre leki sterydowe, kortykosterydy mające działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne.
INTERPRETACJA BADANIA
Zwiększone stężenie kreatyniny w surowicy krwi (tzn. wynik powyżej górnej granicy normy) świadczy o pogorszeniu czynności nerek. Może ono mieć charakter ostry i przejściowy – mówi się wówczas o ostrej niewydolności nerek, lub może być trwałe, zwykle postępujące, jak w przypadku przewlekłej niewydolności nerek. Małe stężenie kreatyniny w surowicy krwi występuje u osób z chorobami prowadzącymi do zaniku mięśni, niedożywionych, wyniszczonych, z ciężką chorobą wątroby, u osób z małą masą mięśni szkieletowych (np. po amputacjach kończyn) oraz u kobiet w ciąży.
KREATYNINA A GFR
Stężenie kreatyniny w surowicy krwi pozwala również na obliczenie wskaźnika przesączania kłębuszkowego (ang. glomerular filtration rate – GFR). Ponieważ bezpośrednie obliczenie GFR wymaga oznaczenia stężenia kreatyniny we krwi oraz w dobowej zbiórce moczu to w praktyce klinicznej stosuje się odpowiedni wzór, który pozwala na podstawie wieku, płci oraz stężenia kreatyniny na oszacowanie GFR (ang. estimated GFR – eGFR).
Obliczenie eGFR jest wskazane u osób, u których wartości kreatyniny w surowicy mogą być niskie np.: u osób wyniszczonych i osób starszych.
| Stadium | Opis | eGFR (ml/min/1,73m2 powierzchni ciała) |
| 1 | Uszkodzenie nerek z prawidłowym lub zwiększonym GFR. | ≥ 90 |
| 2 | Upośledzenie GFR niewielkiego stopnia (utajona przewlekła niewydolność nerek). | 60-89 |
| 3 | Upośledzenie GFR średniego stopnia (wyrównana przewlekła niewydolność nerek). | 30-59 |
| 4 | Upośledzenie GFR znacznego stopnia (niewyrównana przewlekła niewydolność nerek). | 15-29 |
| 5 | Schyłkowa niewydolność nerek. | < 15 (lub dializoterapia) |
