W CIELE DOROSŁEGO CZŁOWIEKA ZNAJDUJE SIĘ OD 5 DO 6 LITRÓW KRWI. NA OBECNYCH W NIEJ ERYTROCYTACH, CZYLI CZERWONYCH KRWINKACH, ZLOKALIZOWANE SĄ ANTYGENY ODPOWIADAJĄCE ZA NASZĄ GRUPĘ KRWI. DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ O GRUPACH KRWI I ICH ZNACZENIU DLA NASZEGO ZDROWIA!
Przynależność do określonej grupy krwi jest dla człowieka cechą stalą i niezmienną przez całe życie. Zmiana grupy krwi może (ale nie musi) nastąpić jedynie w przypadku przeszczepienia szpiku kostnego, ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy.
TROCHĘ HISTORII…
Odkrycie grup krwi zawdzięczamy austriakowi Karlowi Landsteinerowi. W 1901 roku odkrył on, że w krwinkach czerwonych występują dwa antygeny, które warunkują zjawisko aglutynacji (zlepiania się krwinek) w zetknięciu z przeciwciałami obecnymi w osoczu krwi grup o odmiennej strukturze antygenowej. Na podstawie tego odkrycia wyróżnił trzy grupy krwi: A, B i 0 (która początkowo oznaczał literą C). Odkrycie to zaprowadziło go do otrzymania w 1930 roku Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii.
Kolejnym ważnym odkryciem, w którym swój udział miał Karl Landsteiner było odkrycie w 1937 roku czynnika Rh, dokonał tego z amerykańskim biologiem i lekarzem – Alexandrem Weinerem. Odkrycie to pozwoliło Weinerowi na opracowanie metody transfuzji wymiennej, która uratowała życie niezliczonej liczbie niemowląt z chorobą hemolityczną.
Korzystając z dorobku swoich poprzedników dwóch kolejnych uczonych: Ludwik Hirszfeld (polski lekarz, bakteriolog i immunolog) oraz Emil von Dungern (niemiecki internista) stworzyli podstawy nauki o grupach krwi. Wprowadzili oni oznaczenie symbolami A, B, AB, i 0, które zostało w 1928 roku przyjęte na całym świecie.
GRUPY KRWI
Na erytrocytach (czerwone krwinki) występuje wiele swoistych antygenów przez co istnieje wiele układów grup krwi. Najważniejszy z nich to układ grup głównych (AB0) i układ Rh.
Przynależność do określonej grupy krwi jest dla człowieka cechą stalą i niezmienną przez całe życie. Zmiana grupy krwi może nastąpić po przeszczepieniu szpiku kostnego, ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy.
GRUPY KRWI: UKŁAD A, B, AB, 0
Podział na grupy krwi związany jest z występowaniem na erytrocynach (krwinki czerwone) charakterystycznych białek, które określane są mianem antygenów grup krwi. Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do jednej z 4 podstawowych grup:
- grupa 0 – brak antygenu na krwinkach,
- grupa A – ma na krwinkach antygen A,
- grupa B – ma na krwinkach antygen B,
- grupa AB – ma na krwinkach zarówno antygen A i B.
Ponadto w surowicy krwi znajdują się naturalne przeciwciała skierowane przeciwko nieobecnemu antygenowi w krwinkach:
- w grupie 0 są to przeciwciała anty-A i anty-B,
- w grupie A są to przeciwciała anty-B,
- w grupie B są to przeciwciała anty-A,
- grupa AB nie posiada żadnych przeciwciał.
Antygeny to bardzo ważny temat w przypadkach konieczności przetoczenia krwi u pacjentów. Jeżeli zostanie przetoczona krew z antygenami, których pacjent nie ma w swojej krwi, wystąpi groźna reakcja poprzetoczeniowa.
GRUPY KRWI: UKŁAD Rh
Oprócz antygenów A i B dość duże znaczenie ma również antygen D.
Osoby mające w swojej krwi antygen D (około 85% populacji) określane są jako jako Rh-dodatnie (Rh+), zaś osoby, u których antygen D nie występuje określa się jako Rh-ujemne (Rh-).
Obecność lub brak antygenu D nie jest w żaden sposób uzależniona od antygenów A i B, tak więc w każdej z grup A, B, AB , 0 występuje dodatkowa „podgrupa” jako Rh + lub jako Rh -.
Przeciwciała do antygenów Rh powstają przez kontakt z obcymi krwinkami. Gdy osobie, która ma krew Rh- poda się krew dawcy Rh+, wówczas w jej w osoczu pojawią się przeciwciała anty-Rh. Znajomość czynnika Rh jest niezbędna przy przetaczaniu krwi, przeszczepianiu narządów oraz planowaniu ciąży.
PO CO NAM ZNAJOMOŚĆ GRUP KRWI?
Oznaczenie grup krwi jest kluczowe przy doborze krwi do przetoczeń wymaganych w trakcie zabiegów operacyjnych oraz leczenia chorób krwi. Jeżeli zaistnieje potrzeba przetaczania krwi, wówczas pacjentowi można przetoczyć krew zgodnie z poniższą tabelą zgodności grup krwi (na podstawie https://www.gov.pl/web/nck/tabela-zgodnosci-grup-krwi).
Kolejny ważny temat dotyczy kobiet w ciąży. W przypadku niektórych kobiet mamy do czynienia z konfliktem serologicznym, związany jest on z niezgodnością określonych antygenów na krwinkach czerwonych matki (Rh-) oraz płodu (odziedziczony po ojcu Rh+). Ze względu na mechanizm powstawania swoistych przeciwciał konflikt serologiczny dotyczy zazwyczaj drugiej i każdej kolejnej ciąży danej pacjentki. Dzieje się tak gdyż w trakcie pierwszego porodu do krwiobiegu matki dostaje się obcy dla jej organizmu antygen D i wówczas organizm kobiety zaczyna wytwarzać przeciwciała skierowane przeciw antygenowi D. Przeciwciała te w trakcie drugiej ciąży przedostają się przez łożysko i zaczynają niszczyć krwinki dziecka. Prowadzi to do pojawienia się tzw. choroby hemolitycznej płodu/noworodka, która może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka.
Obecnie dostępne są badania oraz skuteczne metody zapobiegania rozwojowi konfliktu serologicznego. W takich sytuacjach zaraz po pierwszym porodzie kobiecie podawana jest immoglobulina, która niszczy krwinki Rh+ zanim układ odpornościowy kobiety zdąży zareagować.
OZNACZANIE GRUPY KRWI
Grupę krwi oznacza się najczęściej w celu doboru odpowiedniego dawcy krwi. Jednak oznaczenie grupy krwi nie jest zarezerwowane wyłącznie dla chorych – jest ono coraz częstszą i promowaną rutyną profilaktyczną wśród zdrowych osób. Dokumentami potwierdzającymi grupę krwi, są:
- legitymacja honorowego dawcy krwi,
- identyfikacyjna karta grupy krwi (tzw. krewkarta),
- wynik badania laboratoryjnego z pieczątką pracowni, która wykonała badanie.
Należy pamiętać, że zwykła kartka noszona w portfelu, czy informacja na temat grupy krwi zapisana w telefonie, nie stanowi wiarygodnego źródła i nie będzie brana pod uwagę przez służby medyczne.
