SZCZEPIENIA SĄ NAJBEZPIECZNIEJSZYM I NAJSKUTECZNIEJSZYM SPOSOBEM OCHRONY PRZED WIELOMA GROŹNYMI CHOROBAMI ZAKAŹNYMI. CO ZATEM KAŻDY PACJENT POWINIEN WIEDZIEĆ O SZCZEPIENIACH OCHRONNYCH?
CO TO JEST SZCZEPIONKA?
Szczepionka jest preparatem biologicznym który w założeniu imituje naturalną infekcję i prowadzi do rozwoju odporności analogicznej do tej, którą uzyskuje organizm w czasie pierwszego kontaktu z prawdziwym drobnoustrojem (czyli bakterią lub wirusem).
Szczepionki zawierają drobnoustroje (bakterie lub wirusy) żywe lub zabite, ich unieczynnione toksyny lub fragmenty zabitych drobnoustrojów pozbawione możliwości wywołania choroby, które wprowadzone do organizmu powodują wytworzenie się po pewnym czasie odporności skierowanej dokładnie przeciwko czynnikom chorobotwórczym.
Szczepienia wytwarzają odporność przeciw określonym wirusom lub bakteriom, nie dopuszczając do zachorowania i przenoszenia zakażenia między ludźmi. Ograniczają w ten sposób rozprzestrzenianie się chorób.
RODZAJE SZCZEPIONEK
Obecnie stosuje się kilka rodzajów szczepionek. Klasyfikuje się je ze na wiele sposobów: np. ze względu na rodzaj zwalczanego drobnoustroju (szczepionki wirusowe i bakteryjne lub mieszane) metodę podania (wstrzykiwane, doustne, donosowe) czy zakres działania immunologicznego (swoiste i nieswoistne).
Jednak najważniejszym podziałem, o którym należy pamiętać jest podział szczepionek ze względu na rodzaj antygenów
• Szczepionki atenuowane zawierają żywe, niezdolne do wywołania choroby bakterie i wirusy. Szczepionki zawierające żywe atenuowane wirusy wstrzykują do organizmu żywą wersję zarazka lub wirusa wywołującego chorobę. Chociaż zarazek jest żywym okazem, jest to wersja osłabiona, która nie powoduje żadnych objawów infekcji, ponieważ nie jest w stanie rozmnażać się, gdy znajdzie się w organizmie. Szczepionki zawierające żywe atenuowane wirusy wywołują odpowiedź immunologiczną podobną do tej, jaka wystąpiłaby podczas naturalnej infekcji, ale osoba nie jest w stanie przekazać wirusa innym ludziom i nie zachoruje na chorobę wywoływaną przez wirus.
• Szczepionki inaktywowane zawierają zabite bakterie wirusy lub ich fragmenty. Inaktywowana szczepionka wykorzystuje szczep bakterii lub wirusa unicestwiony na drodze chemicznej lub za pomocą promieniowania. Ta martwa wersja wirusa lub bakterii jest następnie wstrzykiwana do organizmu. Nie wywołują odpowiedzi immunologicznej tak silnej, jak wywoływana przez żywe szczepionki atenuowane.
• Szczepionki toksoidowe (anatoksyny) zawierają specjalnie spreparowane unieczynnione toksyny bakteryjne, które są przyczyna określonych chorób. Szczepionki toksoidowe wykorzystują toksyny wytwarzane przez bakterie lub wirusy w celu wytworzenia odporności na określone części bakterii lub wirusa, które powodują chorobę, a nie na całą bakterię lub wirusa. Odpowiedź immunologiczna koncentruje się na tej specyficznej toksynie.
• Szczepionki rekombinowane to szczepionki nowej generacji, otrzymywane za pomocą inżynierii genetycznej. Szczepionki rekombinowane powstają w wyniku wbudowania fragmentu materiału genetycznego drobnoustroju do komórek ssaków lub komórek drożdży. Zmienione genetycznie (rekombinowane) komórki zaczynają produkcję nowego białka, które po wyizolowaniu i oczyszczeniu staje się antygenem szczepionkowym.
Kolejnym podziałem szczepionek, o którym powinien wiedzieć każdy pacjent jest podział ze względu na zawartość:
• Szczepionki jednoskładnikowe (monowalentne) uodparniają przeciwko jednej chorobie zakaźnej. Mogą zawierać jeden rodzaj drobnoustroju lub antygeny pochodzące od jednego drobnoustroju.
• Szczepionki wieloskładnikowe (poliwalentne)zawierają kilka typów tego samego drobnoustroju lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustroju.
• Szczepionki skojarzone uodparniają organizm jednocześnie przeciw kilku chorobom zakaźnym. Zawierają kilka drobnoustrojów lub antygenów, pochodzących od kilku drobnoustrojów.
• Szczepionki wysoko skojarzone, pozwalają zredukować liczbę wykonywanych wstrzyknięć, co wpływa na zmniejszenie bólu i stresu u dziecka oraz zmniejszyć możliwość zakażenia podczas szczepień.
SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE
Szczepionki są stosowane w zależności od ryzyka zachorowania na daną chorobę. Jeśli jest ono duże lub jeśli dana choroba wiąże się z prawdopodobieństwem kalectwa lub śmierci, to szczepionkę wprowadza się do kalendarza szczepień obowiązkowych. Terminy przyjmowania szczepionek są ustalane przez Ministerstwo Zdrowia (tzw. Program Szczepień Ochronnych) i rozciągają się przez kilkanaście lat. Dzięki temu kolejne pokolenia nabywają odporności przeciwko wybranym chorobom co daje ogółowi naszego społeczeństwa tzw. odporność zbiorową.
Na stronie https://szczepienia.pzh.gov.pl/osobisty-kalendarz-szczepien/ można sprawdzić wszystkie swoje obowiązkowe szczepienia, począwszy od daty urodzenia do dnia dzisiejszego.
Odstępy pomiędzy szczepieniami ujętymi w kalendarzu zależą od rodzaju szczepienia i nie należy ich skracać. Aby uzyskać pełną odporność na zachorowanie, w zależności od rodzaju szczepionki, należy zachować odpowiedni cykl szczepień.
OGÓLNE ZASADY PODAWANIA SZCZEPIONEK
O podaniu szczepionki każdorazowo decyduje lekarz na podstawie prawidłowo przeprowadzonej kwalifikacji. Podczas wizyty szczepiennej lekarz zbiera wywiad dotyczący ewentualnych przeciwwskazań, informuje o szczepieniach zalecanych oraz możliwości wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych. W niektórych przypadkach można w ramach kwalifikacji do szczepienia sprawdzić poziom przeciwciał ochronnych i podać szczepionkę gdy poziom ochrony jest niewystarczający.
Szczepionki powinny być podawane zgodnie ze schematem opisanym w Charakterystyce Produktu Leczniczego i ulotce. Można podawać kilka szczepionek jednocześnie, a czasami jest to wręcz wskazane. Należy jedynie pamiętać, żeby przy podawaniu dwóch szczepionek zawierających żywe (atenuowane) wirusy zachować co najmniej 4-tygodniowy odstęp. Nie powinno się skracać zalecanych minimalnych odstępów między kolejnymi dawkami tej samej szczepionki. Nie jest natomiast problemem wydłużanie tego odstępu w uzasadnionych przypadkach.
KIEDY SIĘ NIE SZCZEPIĆ?
Osoba poddawana szczepieniu musi być zdrowa! Nie należy podawać szczepionek w czasie trwania ostrych chorób zakaźnych i gorączkowych oraz w okresie rekonwalescencji.
Bardzo rzadko występują rzeczywiste przeciwwskazania do podania szczepienia. Są to m.in. silne reakcje alergiczne na składniki szczepionki (w tym wstrząs anafilaktyczny) lub poważny odczyn po poprzedniej dawce tej samej szczepionki oraz wady wrodzone bądź choroby przewlekłe wykluczają podanie niektórych szczepionek.
Źródła:
- https://www.gov.pl/web/zdrowie/szczepienia i https://szczepienia.pzh.gov.pl/
Treści zawarte w niniejszym artykule mają wyłącznie charakter informacyjny i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego zawsze powinna należeć ostateczna decyzja o przeprowadzeniu szczepienia bądź odstąpieniu od niego. Wszystkich, którzy szukają więcej rzetelnych i szczegółowych informacji o szczepieniach zapraszamy na strony internetowe Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego>>>
