ZARÓWNO DEFICYT JAK I NADMIAR WITAMINY D W ORGANIZMIE JEST BARDZO NIEKORZYSTNY DLA NASZEGO ZDROWIA. CO WARTO WIEDZIEĆ O WITAMINIE D I KIEDY WARTO ZAINTERESOWAĆ SIĘ JEJ SUPLEMENTACJĄ?
Do odkrycia witaminy D doprowadziły badania nad krzywicą, dziecięcą chorobą kośćca, która była szeroko rozpowszechniona w miastach w czasach rewolucji przemysłowej. Jej odkrycie zawdzięczamy amerykańskiemu biochemikowi Elmerowi V. McCollum. Wykrył on w tranie istnienie ważnego czynnika przeciwkrzywiczego, który początkowo uznał za witaminę A. Jednak po usunięciu z oleju tranowego frakcji rzeczywistej witaminy A, ku jego zaskoczeniu olej wciąż zachowywał swoje właściwości lecznicze. Po serii badań dopiero w 1921 roku McCollum zdefiniował tą nową, nieznaną dotąd naukowcom witaminę i nazwał ją witaminą D. Litera „D” wynika z faktu, iż była to czwarta w kolejności nazwana witamina.
CO TO JEST WITAMINA D?
Witamina D nazywana jest często „eliksirem życia” – zalicza się ją do kluczowych substancji, warunkujących zdrowie i prawidłowy rozwój człowieka.
Witamina D występuje w dwóch formach:
• witamina D2 (ergokalcyferol) występująca w organizmach roślinnych i grzybach,
• witamina D3 (cholekalcyferol) występującą w organizmach zwierzęcych, która powstaje w wyniku syntezy skórnej pod wpływem promieniowania słonecznego UVB (długość fali 290–315 nm.).
Dla ludzi najważniejszym źródłem witaminy D jest światło słoneczne – powstaje ona w naszych organizmach w wyniku pewnych przekształceń cholesterolu, które następują pod wpływem promieniowania słonecznego. Stąd witamina D jest nazywana również witaminą „słońca”.
FUNKCJE WITAMINY SŁOŃCA
Witamina D pełni w naszym organizmie następujące zadania:
• utrzymuje właściwe stężenie wapnia we krwi, zwiększając wchłanianie w jelitach wapnia i fosforu i hamując ich nadmierne wydalanie,
• jest niezbędna do optymalnego formowania układu szkieletowego,
• wpływa pozytywnie na system nerwowy i pracę układu mięśniowego,
• wspiera działanie układu odpornościowego,
• zmniejsza stany zapalne skóry.
GDZIE SZUKAC WITAMINY D?
Podstawowym źródłem witaminy D dla naszych organizmów jest synteza 7-dehydrocholesterolu w skórze pod wpływem promieniowania UVB. Zatem, przebywając w słoneczne dni na świeżym powietrzu możemy w pełni zaspokoić zapotrzebowanie naszego organizmu na witaminę D. Wystarczy zadbać o codzienną ekspozycję na słońcu (15-20 minut między godziną 10 a 15) i ważne by w czasie ekspozycji odsłonić możliwie dużą powierzchnię skóry.
Co jednak robić, gdy nie możemy korzystać z „kąpieli słonecznych”, bo pogoda czy brak czasu nam na to nie pozwalają?
Trzeba zadbać o swoją dietę, główne źródła witaminy D to tłuste ryby, żółtko jaja, masło i pełnotłuste produkty mleczne. Niestety, uzupełnienie niedoborów witaminy D dzięki odpowiedniej diecie nie jest możliwe. Zapotrzebowanie organizmu na witaminę D może być tylko częściowo pokryte z pożywienia.
Tak naprawdę jedynym skutecznym sposobem na podanie witaminy D do organizmu jest suplementacja w dawkach i okresie zleconym przez lekarza.
KIEDY SUPLEMENTOWAĆ?
Suplementacja witaminy D powinna być dopasowana do indywidualnych potrzeb każdej osoby – dawkę należy dostosować wieku, masy ciała, stanu zdrowia, karnacji, pory wykonywania pracy zawodowej, ekspozycji na promieniowanie słoneczne czy spożycia tej witaminy z dietą. W przypadku kobiet znaczenie ma również stan fizjologiczny – ciąża i laktacja.
Dobierając suplementację witaminą D warto kierować się przyjętymi wytycznymi:
Płudowski P., Karczmarewicz E., Chlebna‑Sokół D. i wsp. „Witamina D: rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r.” Standardy Medyczne / Pediatria 2013;10
Przed rozpoczęciem suplementacji witaminą D warto skonsultować się z lekarzem, by ustalił preparat i właściwą dawkę witaminy D oraz ocenił, czy pacjent znajduje się w grupie ryzyka.
U zdrowych osób nie ma konieczności kierowania pacjenta na badanie stężenia witaminy D we krwi. Decyzja o skierowaniu pacjenta należy do lekarza i na to badanie kierowane są zazwyczaj osoby z grup ryzyka wysokiego niedoboru witaminy D (np. chorujące na osteoporozę, krzywicę, nadczynność przytarczyc, zespoły zaburzenia wchłaniania, nerki wątrobę i nowotwory).
ZA DUŻO, ZA MAŁO…
Niedobór witaminy D ma ogromny wpływ na pracę naszego układu kostnego i mięśniowego, ale może również obniżać naszą odporność i zwiększać ryzyko zapadalności na wiele chorób, m.in. grypę, gruźlicę, choroby autoimmunologiczne, nowotwory, choroby układu sercowo-naczyniowego, zaburzenia neurodegeneracyjne i choroby psychiczne.
Do najczęstszych objawów niedoboru witaminy D należą:
• u osób dorosłych: spadek odporności organizmu, ogólne osłabienie i szybkie przemęczanie się, bóle kości i mięśni, bezsenność, nawracające biegunki, choroby przyzębia, nadciśnienie, nadwaga oraz swoiste „bóle skóry”.
• u dzieci: powolne zrastanie ciemiączka, krzywica żeber i kości, płasko ukształtowana główka, guzy czołowe, powolny wzrost i zaparcia.
Do przedawkowania witaminy D, może dojść podczas stosowania preparatów doustnych w momencie, gdy dostarczymy organizmowi dawkę cztery razy większą od dawki zalecanej. Przedawkowanie witaminy D jest niebezpieczne, ponieważ prowadzi do zatrucia organizmu i sprzyja odkładaniu się wapnia m.in.: w tętnicach, nerkach oraz sercu, co może prowadzić do poważnego zaburzenia pracy serca, układu nerwowego, krwionośnego i wydalniczego. W przypadku kobiet w ciąży przedawkowanie może doprowadzić do deformacji płodu, a także chorób kości u noworodka.
Objawami, które mogą wskazywać na nadmiar witaminy D w organizmie są:
• złe samopoczucie, otępienie i osłabienie, nadpobudliwość,
• nudności i wymioty, bóle brzucha, utrata apetytu, zaparcia,
• nadmierne pragnienie,
• wzmożone oddawanie moczu,
• bóle głowy oczu i skóry,
• powiększona wątroba i śledziona,
• zaburzenia pracy mózgu i układu nerwowego, drgawki,
• świąd skóry.
BUDOWANIE ODPORNOŚCI
Niewystarczająca podaż witaminy D może powodować spadek odporności organizmu, przez co często chorujemy na sezonowe infekcje bakteryjne i wirusowe.
Witamina D korzystnie wpływa na układ immunologiczny, którego zadaniem jest zwalczanie infekcji wirusowych i bakteryjnych. Dzieje się tak, ponieważ zwiększa ona produkcję przeciwciał i substancji o charakterze bakteriobójczym i wirusobójczym. Oznacza to, że osoby mające jej odpowiedni poziom witaminy D w organizmie chorują rzadziej niż ci, którzy mają jej braki.
