NASZ EKSPERT: Patrycja Jakimik, mgr farmacji
MONONUKLEOZA ZAKAŹNA TO CHOROBA WIRUSOWA, KTÓRA W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW DOTYCZY MŁODYCH OSÓB. ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB PRZENOSZENIA WIRUSA NAZYWANA JEST RÓWNIEŻ „CHOROBĄ POCAŁUNKÓW”. JAKI JEST PRZEBIEG I JAK WYGLĄDA LECZENIE MONONUKLEOZY?
NA CZYM POLEGA MONONUKLEOZA?
Mononukleoza zakaźna to choroba wirusowa, która wywoływana jest przez przez wirus Epsteina i Barr (EBV). Wirus ten występuje w ślinie osoby zakażonej, dlatego też choroba ta nazywana jest niekiedy „chorobą pocałunków”. Wrotami zakażenia jest jama nosowo – gardłowa. U niektórych osób zakażenie może przebiegać bezobjawowo. Osoby te są bezobjawowymi nosicielami wirusa. Najczęściej są nimi dzieci do 10. roku życia, u których objawy nie występują lub są słabo zaznaczone. Pełnoobjawowa mononukleoza najczęściej występuje u osób wieku 15 – 25 lat.
Zakażenia powszechne są na całym świecie. Szacuje się, że nawet 90 – 95 % populacji jest zakażona wirusem Epstein i Barr. Oznacza to, że prawie każdy człowiek na świecie w pewnym momencie swojego życia zostaje zakażony tym wirusem. Do zachorowania na mononukleozę dochodzi zazwyczaj raz w życiu, ponieważ przechorowanie daje trwałą odporność. Po zakończeniu infekcji dochodzi do okresowego wydalania wirusów w płynach ustrojowych przez całe życie.
Ponieważ wirus znajduje się w ślinie zakażonej osoby, nie ma potrzeby jej izolacji od innych osób. Do zakażenia konieczny jest bliski kontakt, np. poprzez pocałunki, bądź też kontakt z zanieczyszczonymi śliną przedmiotami. Do pośredniego zakażenia może dojść w wyniku używania tych samych sztućców, picia z jednej szklanki lub butelki, używania tej samej szczoteczki do zębów, czy w przypadku niemowląt i małych dzieci umieszczania w ustach zanieczyszczonych zabawek. Zakażenie EBV możliwe jest także w wyniku przetoczenia krwi, przeszczepu komórek krwiotwórczych lub narządów litych. Okres wylęgania choroby wynosi 30 – 50 dni, a zakaźność utrzymuje się do 6 miesięcy.
OBJAWY I DIAGNOZOWANIE
Mononukleoza najczęściej rozpoczyna się od symptomów zwiastujących, które przypominają objawy grypowe. Pojawiają się bóle głowy, ogólne złe samopoczucie, nasilone uczucie zmęczenia i ogólne osłabienie. Po kilku dniach pojawia się wysoka gorączka (>38,50C), która utrzymuje się przez 10 – 14 dni. Dochodzi także do zapalenia gardła (anginy) i uogólnionego powiększenia węzłów chłonnych. Mononukleozie często towarzyszy uczucie zatkanego nosa. U małych dzieci charakterystyczny jest obrzęk górnych powiek, natomiast młodzi dorośli często uskarżają się na owrzodzenia i nadżerki narządów płciowych.
Lekarz ustala diagnozę na podstawie występujących objawów, jak również badań laboratoryjnych – morfologii krwi, aktywności aminotranferaz, oznaczenia swoistych przeciwciał anty-VCA IgM i przeciwciał anty-EBNA.
LECZENIE
Leczenie mononukleozy polega na łagodzeniu występujących w przebiegu choroby objawów. Brak jest leczenia przyczynowego. Podstawowym zaleceniem jest odpoczynek i unikanie wysiłku fizycznego. Powinny o tym pamiętać przede wszystkim osoby aktywne fizycznie, u których doszło do powiększenia śledziony. Intensywny wysiłek fizyczny może doprowadzić do pęknięcia powiększonej śledziony. Co prawda, jest to powikłania rzadkie, jednak wysoce niebezpieczne. Zaleca się 4 – tygodniową przerwę w treningach.
W razie potrzeby stosowane są leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. paracetamol, ibuprofen). Ze względu na występowanie wysokiej gorączki ważne jest nawadnianie, najlepiej z wykorzystaniem doustnych płynów nawadniających dostępnych w aptece. Gdy dochodzi do silnego obrzęku dróg oddechowych, konieczne jest zastosowanie glikokortykosteroidów. W wyniku rozwoju choroby rzadko występują wtórne nadkażenia bakteryjne, które wymagają zastosowania antybiotyku. Mononukleoza zakaźna jest chorobą samoograniczającą się, w której dochodzi do ustąpienia objawów w ciągu 2 – 3 miesięcy.
PROFILAKTYKA
Aby zapobiec zachorowaniu na mononukleozę, należy przede wszystkim dbać o higienę i unikać korzystania z tych samych sztućców, naczyń czy szczoteczki do zębów, co osoba chora. Nie istnieje szczepionka przeciwko mononukleozie zakaźnej.
Piśmiennictwo:
Ołdak E. Mononukleoza zakaźna. Pediatr Dypl. 2012;16(6):15-21
Janeczko J. Mononukleoza zakaźna. Przegl Epidemiol. 2001;55: 421-431
